Thực trạng đầu tư định lượng ở Trung Quốc

Đầu tư định lượng đã phát triển ở Trung Quốc hơn một thập kỷ, hầu hết diễn ra dưới sự giám sát. Nhưng gần đây nó đã trở thành tâm điểm khi một cơ quan quản lý cấp cao lưu ý đến những rủi ro tiềm tàng. Phát biểu tại hội nghị thường niên lần thứ 60 của Liên đoàn Thế giới các Sàn giao dịch chứng khoán được tổ chức tại Sở Giao dịch chứng khoán Thâm Quyến vào tháng Chín, ông Yi Huiman, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Trung Quốc (CSRC), đã chỉ ra khối lượng giao dịch định lượng đang tăng nhanh là một trong bốn thách thức cho các sàn giao dịch chứng khoán Trung Quốc.

“Ở các thị trường lớn, như giao dịch định lượng và giao dịch tần suất cao đã dẫn đến tính thanh khoản tốt hơn, nhưng cũng tạo ra các hành vi bầy đàn, tăng biến động và không công bằng” ông nói. “Chúng ta phải làm thế nào để đối phó với các vấn đề do sự tăng trưởng nhanh chóng của chúng?”

Điều này ngay lập tức đã khơi mào cuộc thảo luận về các “flash boys” của Trung Quốc – thuật ngữ được đặt theo quyển sách năm 2014 của Michael Lewis về các nhà giao dịch tần suất cao trên Phố Wall – vào một thời điểm nhạy cảm khi Bắc Kinh đang tiến hành một số hành động gây chú ý nhắm vào các công ty công nghệ và việc họ sử dụng thuật toán trong hoạt động kinh doanh. Một số báo cáo tại Trung Quốc ước tính rằng giao dịch thuật toán giờ đây chiếm khoảng 50% tổng khối lượng giao dịch hàng ngày của cổ phiếu loại A tại Trung Quốc. Các nhà quản lý định lượng và nhà giao dịch đã nhanh chóng bác bỏ ước tính này là quá phóng đại; họ nói rằng tỷ lệ chỉ khoảng 20%. Tổng khối lượng giao dịch hàng ngày của cổ phiếu loại A đã dao động ở mức khoảng 1 nghìn tỷ nhân dân tệ (155 tỷ đô) kể từ tháng Bảy.

Công ty chứng khoán Trung Quốc CITIC Securities ước tính rằng quỹ định lượng nội địa đã vượt quá 1 nghìn tỷ nhân dân tệ tổng tài sản quản lý từ tháng Sáu. Điều này đại diện cho khoảng 5% thị trường quỹ tư nhân 19 nghìn tỷ nhân dân tệ hoặc 4% thị trường quỹ công 23,5 nghìn tỷ nhân dân tệ. Ở Mỹ, các khoản đầu tư định lượng chiếm khoảng 40% thị trường quản lý quỹ, vì vậy vẫn còn rất nhiều không gian cho quants Trung Quốc phát triển.

Nhưng điều thậm chí còn ấn tượng hơn là quỹ định lượng ở Trung Quốc đã tăng tổng tài sản của mình gần gấp mười lần trong bốn năm.

Phần lớn quỹ định lượng Trung Quốc được quản lý bởi các công ty quỹ tư nhân nhằm vào khách hàng tổ chức và khách hàng có tài sản lớn. Một số công ty quỹ đại chúng cũng cung cấp quỹ định lượng cho nhà đầu tư bán lẻ, nhưng tài sản quản lý tổng hợp của họ chiếm chưa đầy 15% của lĩnh vực định lượng.

Ở nước ngoài, cũng đã có một sự gia tăng nhanh chóng trong các hoạt động giao dịch định lượng đối với chứng khoán Trung Quốc bởi các quỹ đầu cơ toàn cầu thông qua kênh Stock Connect của Sở Giao dịch chứng khoán Hong Kong.

Lịch sử và triển vọng của đầu tư định lượng tại Trung Quốc

Quỹ định lượng đầu tiên cho cổ phần A Trung Quốc đã được tung ra năm 2004 bởi China Everbright PGIM Asset Management. Giao dịch thuật toán cho cổ phần A bắt đầu vào khoảng năm 2007 khi các ngân hàng đầu tư Nhà đầu tư Tài chính Tổ chức Chứng khoán Được phép như UBS bắt đầu cung cấp cơ sở giao dịch thuật toán cho khách hàng và bàn giao dịch tự do của họ. Hầu hết những cơ sở này được đặt ở Hong Kong và kết nối với cổng Financial Information eXchange (FIX) của các nhà môi giới Trung Quốc của họ thông qua các mạng giao dịch như Bloomberg.

Cách tiếp cận định lượng hệ thống này đã mang lại lợi thế cho các nhà quản lý định lượng so với hành vi đầu tư thất thường của các nhà đầu tư trong nước. Năm 2010, UBS đã tung ra cơ sở giao dịch thuật toán trên đất liền tại công ty chứng khoán liên doanh Trung Quốc của mình, UBS Securities. Điều này đã thúc đẩy một số nhà môi giới nội địa hàng đầu như CITIC Securities, Guanfa Securities và Guosen Securities phát triển khả năng thuật toán của mình bằng cách cài đặt các nền tảng công nghệ từ nước ngoài. Họ cũng bắt đầu cung cấp giải pháp giao dịch thuật toán cho ngành công nghiệp quỹ tương hỗ địa phương năm 2010.

Chỉ số Tương lai CSI 300 Shanghai Shenzhen cũng được ra mắt vào năm đó, cung cấp một công cụ phòng ngừa quan trọng cho đầu tư định lượng. Điều này đã mở đường cho lĩnh vực định lượng phát triển, và thu hút một làn sóng quản lý định lượng Trung Quốc được đào tạo ở nước ngoài trở về quê hương để thành lập công ty của riêng mình.

Sự phát triển của chỉ số CSI 300

Tuy nhiên, sự phát triển của các hoạt động giao dịch thuật toán sử dụng chương trình tự động để đặt nhiều lệnh mua và bán trong vài giây đã sớm rơi vào tầm ngắm của các nhà quản lý.

Khi thị trường cổ phần A sụp đổ vào mùa hè năm 2015, Sở Giao dịch chứng khoán Thượng Hải và Thâm Quyến thông báo vào tháng Tám năm đó về việc xử phạt đối với 42 tài khoản giao dịch bị nghi ngờ sử dụng giao dịch thuật toán để làm méo mó thị trường. Trong số đó, 28 tài khoản, bao gồm quỹ đầu cơ Mỹ Citadel Securities, đã bị đình chỉ giao dịch trong ba tháng.

Cùng thời điểm đó, Sở Giao dịch Chứng khoán Tương lai Trung Quốc đã đình chỉ 164 tài khoản giao dịch vì “tần suất giao dịch hàng ngày quá cao”.

Tất cả các công ty và tài khoản bị các sàn giao dịch phạt đều bị điều tra vì lừa đảo, một hành vi sai trái nơi các nhà giao dịch đặt nhiều lệnh mua và bán rồi sau đó hủy bỏ chúng, với mục đích dịch chuyển giá cổ phiếu. Một số công ty tuyên bố rằng tần suất hủy lệnh cao là do lỗi của chương trình máy tính xuất hiện dưới biến động thị trường cực đoan.

Tác động, đánh giá của giao dịch thuật toán và giao dịch tần suất cao 

Vào tháng mười năm 2015, CSRC thông báo các yêu cầu quản lý hoạt động và rủi ro mới điều chỉnh giao dịch thuật toán trên thị trường chứng khoán và tương lai. Các biện pháp bao gồm định nghĩa về giao dịch chương trình, báo cáo, xác minh hệ thống, kiểm soát việc thực hiện giao dịch, giao dịch bị cấm và giới hạn vị thế. Động thái này nhằm mục đích giải quyết quan niệm về sự đối xử không công bằng đối với nhà đầu tư nhỏ lẻ, cũng như giảm bớt biến động thị trường do các giao dịch đầu cơ, đầy thanh khoản được đặt thông qua các chiến lược giao dịch tự động, tần suất cao và các chiến lược tương tự khác.

Kể từ đó, đã có một sự tăng trưởng nhanh chóng về số lượng quản lý định lượng nước ngoài và trong nước mới. Khoảng 30 đối tác nước ngoài đã thiết lập cửa hàng trên đất liền để cạnh tranh giành một phần thị trường, bao gồm những cái tên nổi tiếng như Two Sigma, Winton Capital, Man Investment, D.E. Shaw và Millburn Ridgefield. Cuộc cạnh tranh trong lĩnh vực này đã đẩy các khả năng kỹ thuật và chiến lược đầu tư lên mức mới, tạo ra lợi nhuận ấn tượng cho nhà đầu tư.

Sự cạnh tranh

Phần lớn các nhà quản lý định lượng Trung Quốc có kinh nghiệm làm việc ở nước ngoài cho các công ty quốc tế. Họ đã thành công trong việc mang công nghệ và mô hình thuật toán từ nước ngoài với vào thị trường trong nước. Mặc dù họ có thể có hệ thống nghiên cứu và đầu tư kém vững chắc hơn, họ bù lại bằng kiến thức tại chỗ mà đối thủ nước ngoài của họ mất thời gian mới có được.

Theo CITIC Securities, 20 quỹ định lượng nội địa đã vượt qua mức 10 tỷ nhân dân tệ tổng tài sản quản lý, bao gồm năm quỹ với hơn 50 tỷ nhân dân tệ mỗi quỹ. Trái ngược lại, chỉ có sáu quỹ đã vượt qua mức 10 tỷ nhân dân tệ vào cuối năm 2019. Tính đến tháng Tám năm nay, 20 quỹ cùng quản lý 480 tỷ nhân dân tệ tài sản từ cả nhà đầu tư trong nước và nước ngoài.

Sự tăng trưởng mạnh mẽ cũng đã làm gia tăng cạnh tranh. Theo một báo cáo của Bloomberg vào tháng Chín, sinh viên tốt nghiệp trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và khoa học máy tính đặc biệt được săn đón; một nhà tuyển dụng lĩnh vực định lượng Trung Quốc được cho là đang cạnh tranh với Phố Wall và cung cấp mức lương hàng năm 300.000 USD để thu hút sinh viên tốt nghiệp hàng đầu trở về Trung Quốc.

Lợi nhuận cao, rủi ro cao

Quỹ định lượng nhắm đến lợi nhuận cao, nhưng điều này cũng có thể có nghĩa là rủi ro cao. Shanghai Minghong Investment Management, quỹ định lượng lớn nhất Trung Quốc cho đến gần đây, đã thấy tài sản 70 tỷ nhân dân tệ của mình giảm 20% trong quý đầu tiên của năm do việc rút tiền sau khi quỹ báo cáo giảm giá trị 27%.

Giao dịch thuật toán và tần suất cao đang gây tranh cãi trên toàn cầu. Sự sụp đổ của thị trường chứng khoán Mỹ vào tháng Năm năm 2010 đã bị quy trách cho giao dịch tần suất cao, bao gồm cả cáo buộc về lừa đảo. Ngoài biến động thị trường và khả năng thao túng, họ bị coi là không công bằng vì những khoản đầu tư khổng lồ vào siêu máy tính và trí tuệ nhân tạo đẩy nhà đầu tư cá nhân ra khỏi thị trường. Tuy nhiên, người ủng hộ nói rằng họ cải thiện tính thanh khoản và hiệu quả giá cả.

Cơ quan Quản lý Tiền tệ Hong Kong (HKMA) gần đây đã công bố một báo cáo nghiên cứu về giao dịch thuật toán và tần suất cao trên thị trường chứng khoán Hong Kong. Kết quả không rõ ràng; HKMA nói rằng họ sẽ cần thu thập bằng chứng từ các bên tham gia để kiểm chứng thêm tính ổn định và bền vững của tính thanh khoản của các hoạt động giao dịch và ảnh hưởng của chúng đối với biến động thị trường trong thời kỳ biến động.

Tuy nhiên, HKMA cũng lưu ý rằng việc áp dụng công nghệ giao dịch thuật toán và tần suất cao có thể tạo ra nguồn rủi ro mới. Họ đề xuất các biện pháp giảm thiểu rủi ro, chẳng hạn như thiết lập kiểm soát nội bộ và quản lý chính xác, thực hiện cơ chế kiểm soát biến động, và thiết lập các sandbox để đánh giá tác động của thay đổi trong thiết kế thị trường, chính sách và quy định.

Mối quan tâm của CSRC về sự phát triển mạnh mẽ của giao dịch và đầu tư định lượng là điều dễ hiểu. Nhưng lĩnh vực này hy vọng rằng nhà quản lý sẽ tìm được một sự cân bằng giữa việc quản lý biến động thị trường và cải thiện công bằng, so với việc can thiệp không cần thiết vào hoạt động của thị trường.