Trong giao dịch thuật toán, phát triển một chiến lược khoa học không đơn giản chỉ là việc lập trình hay tối ưu hóa mô hình. Để đảm bảo thành công và bền vững, chiến lược phải được phát triển với cách tiếp cận khoa học, kiểm thử qua nhiều giai đoạn thị trường và tránh các lỗi tối ưu hóa quá mức. Trong bài viết này, QM Capital sẽ phân tích những yếu tố then chốt giúp tối ưu hóa chiến lược giao dịch và đưa ra quyết định đúng đắn trong các tình huống quan trọng.

1. Phát triển chiến lược một cách khoa học

Trong quá trình phát triển chiến lược, nhiều nhà giao dịch thường gặp phải vấn đề tối ưu hóa quá mức hoặc curve fitting. Điều này xảy ra khi chiến lược được tinh chỉnh để hoạt động hoàn hảo trên dữ liệu lịch sử nhưng không thực tế khi áp dụng vào điều kiện thị trường hiện tại hoặc tương lai. Ví dụ, một nhà giao dịch có thể thêm rất nhiều quy tắc và chỉ báo để tăng lợi nhuận backtest, nhưng khi gặp phải những tình huống thị trường khác biệt, chiến lược này thường bị phá vỡ.

Giải pháp khoa học là tập trung vào tính đơn giản và bền vững. Một chiến lược khoa học được xây dựng dựa trên dữ liệu lịch sử nhưng không tối ưu hóa quá mức, đảm bảo tính ổn định và khả năng thích ứng với các thay đổi của thị trường. Thay vì tập trung vào kết quả ngắn hạn, nhà giao dịch cần đánh giá chiến lược qua nhiều giai đoạn khác nhau của thị trường để đảm bảo rằng nó không chỉ hoạt động tốt trong quá khứ mà còn duy trì lợi nhuận trong tương lai. Chẳng hạn, thay vì tối ưu hóa hàng trăm biến số, một chiến lược hiệu quả chỉ cần 3-5 biến số cốt lõi, phù hợp với logic thị trường.

Ví dụ thực tế: Một nhà giao dịch phát triển chiến lược sử dụng đường trung bình động (Moving Average) và chỉ báo sức mạnh tương đối (RSI). Thay vì tối ưu hóa thông số của cả hai chỉ báo để phù hợp với dữ liệu trong năm 2020, người đó nên kiểm tra xem liệu các thông số này có hoạt động tốt qua các giai đoạn thị trường khác nhau từ 2000 đến 2020 hay không. Điều này giúp xác định tính ổn định và tính khả thi lâu dài của chiến lược.

2. Kiểm tra trên dữ liệu lịch sử đủ dài

Một sai lầm phổ biến khác là việc kiểm thử chiến lược chỉ trên một lượng nhỏ dữ liệu lịch sử, thường là vài tháng hoặc một năm. Nhưng thị trường luôn thay đổi theo thời gian, và một chiến lược có thể hoạt động tốt trong ngắn hạn, nhưng lại thất bại hoàn toàn khi đối mặt với các giai đoạn biến động hoặc suy thoái.

Tại QM Capital, chúng tôi luôn khuyến khích việc kiểm tra chiến lược trên một lượng dữ liệu lớn, ít nhất từ 10 năm trở lên. Điều này không chỉ giúp phát hiện những lỗ hổng tiềm ẩn trong chiến lược mà còn đảm bảo rằng chiến lược có thể vượt qua nhiều chu kỳ thị trường khác nhau, từ thị trường tăng giá (bull market) đến giảm giá (bear market).

Ví dụ, một chiến lược giao dịch chứng khoán được kiểm tra chỉ trên dữ liệu năm 2021 có thể cho kết quả rất tốt, do đó là năm thị trường tăng mạnh. Tuy nhiên, khi áp dụng chiến lược đó vào giai đoạn 2008-2009 (khi thị trường sụp đổ do khủng hoảng tài chính), chiến lược có thể bị thất bại hoàn toàn. Việc kiểm tra với nhiều giai đoạn lịch sử giúp tránh những cạm bẫy này.

3. Đừng bỏ qua trượt giá và phí giao dịch

Một yếu tố thường bị các nhà giao dịch bỏ qua là chi phí thực tế khi thực hiện giao dịch. Các chi phí này bao gồm phí giao dịch (commission) và trượt giá (slippage), là những yếu tố có thể ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận của chiến lược. Trượt giá xảy ra khi giá mua hoặc bán thực tế khác biệt so với giá mong đợi do tính thanh khoản và sự biến động của thị trường.

Ví dụ, nếu chiến lược của bạn được backtest mà không tính đến trượt giá, bạn có thể thấy lợi nhuận cao. Tuy nhiên, trong thực tế, với mỗi lệnh mua và bán trên thị trường hợp đồng tương lai (futures), mức trượt giá có thể lên tới $25-50 mỗi lệnh, tùy thuộc vào tính thanh khoản của thị trường. Điều này làm giảm đáng kể lợi nhuận, đặc biệt là với các chiến lược giao dịch tần suất cao (high-frequency trading).

Một chiến lược có thể cho thấy lợi nhuận ấn tượng trong backtest nhưng khi áp dụng các chi phí giao dịch thực tế, có thể sẽ không còn khả thi. Ví dụ, một chiến lược mua bán nhanh trong ngày (day trading) với tần suất cao có thể đạt lợi nhuận 5% trong backtest, nhưng sau khi trừ đi phí giao dịch và trượt giá, lợi nhuận thực tế có thể chỉ còn 1% hoặc thậm chí âm.

4. Chạy kiểm thử với dữ liệu ngoài mẫu hoặc phương pháp Walk Forward

Nhiều người bán khóa học giao dịch thường gây ấn tượng với các đồ thị lợi nhuận đẹp mắt, nhưng thực tế đa số các đồ thị này dựa trên dữ liệu "trong mẫu" đã được tối ưu hóa. Khi tối ưu hóa quá mức trên dữ liệu lịch sử, không có gì khó để tạo ra các chiến lược trông như lợi nhuận cao. Tuy nhiên, khi áp dụng vào thị trường thực tế, những chiến lược này thường không hoạt động tốt.

Để kiểm tra tính hiệu quả thực sự của một chiến lược, QM Capital luôn khuyến khích việc sử dụng kiểm thử với dữ liệu "ngoài mẫu" (out-of-sample). Đây là quá trình tách riêng một phần dữ liệu lịch sử mà mô hình chưa được “nhìn thấy” để đánh giá xem liệu chiến lược có thể áp dụng trong các điều kiện mới mẻ hay không. Một bước tiến xa hơn là phương pháp Walk Forward – một kỹ thuật kiểm thử phức tạp hơn nhưng có thể mang lại nhiều kết quả "ngoài mẫu" đáng tin cậy hơn.

Walk Forward testing cho phép chia nhỏ dữ liệu thành nhiều giai đoạn kiểm thử và tối ưu hóa, tạo điều kiện kiểm tra chiến lược qua từng đoạn thời gian thị trường khác nhau. Kết quả từ các giai đoạn này phản ánh chân thực hơn khả năng sinh lời của chiến lược trong các điều kiện thị trường biến động. QM Capital khuyến nghị phương pháp này cho những ai muốn đảm bảo chiến lược của mình không chỉ hợp lý trên lý thuyết mà còn có khả năng sống sót trong tương lai.

5. Chiến lược đơn giản thường hiệu quả nhất

Một lầm tưởng phổ biến trong giao dịch thuật toán là việc tạo ra các chiến lược phức tạp với nhiều biến số sẽ mang lại kết quả tốt hơn. Tuy nhiên, trong thực tế, những chiến lược đơn giản lại thường hoạt động hiệu quả hơn, đặc biệt khi áp dụng vào dữ liệu thị trường mà mô hình chưa thấy trước đó. Một chiến lược càng có nhiều quy tắc, càng tối ưu hóa quá mức, thì càng có nguy cơ chỉ "vừa vặn" với dữ liệu quá khứ mà không thể thích nghi với điều kiện thị trường mới.

Tại QM Capital, chúng tôi từng gặp nhiều nhà giao dịch dành hàng giờ, thậm chí cả tuần để tối ưu hóa hàng trăm biến số cho chiến lược của họ. Thậm chí, có người đã nghĩ rằng việc nâng cấp phần cứng máy tính để tối ưu nhanh hơn sẽ giải quyết được vấn đề. Nhưng sự thật là, thay vì đầu tư vào máy tính mạnh hơn, họ cần một chiến lược đơn giản hơn.

Sự đơn giản trong giao dịch không có nghĩa là giảm độ chính xác, mà là loại bỏ những yếu tố không cần thiết để tập trung vào những yếu tố cốt lõi mang lại giá trị thực sự. Ví dụ, một chiến lược sử dụng 3-5 chỉ báo chính như đường trung bình động (Moving Averages) hay chỉ báo RSI có thể không tạo ra kết quả hoàn hảo trong backtest, nhưng lại có khả năng tồn tại lâu dài hơn so với một chiến lược với hàng trăm quy tắc phức tạp.

Trong backtest, các chiến lược đơn giản có thể không cho thấy lợi nhuận ấn tượng như các chiến lược phức tạp, nhưng mục tiêu của chúng ta không phải là tối ưu hóa cho quá khứ mà là chuẩn bị cho tương lai. Các quy tắc phức tạp chỉ giúp chiến lược khớp với dữ liệu lịch sử, nhưng khi gặp phải những biến động mới của thị trường, chúng sẽ dễ dàng bị phá vỡ.

6. Biết khi nào nên từ bỏ

Giao dịch thuật toán là một con đường đầy thử thách, và thực tế là không phải ai cũng thành công. Sự thất bại là điều không thể tránh khỏi, và quan trọng hơn cả là biết khi nào nên thay đổi chiến lược, điều chỉnh hướng đi, hoặc thậm chí là dừng lại.

Tại QM Capital, chúng tôi đã chứng kiến nhiều câu chuyện thất bại đau lòng, từ việc mất tiền đầu tư, đến các vấn đề cá nhân như ảnh hưởng đến gia đình và cuộc sống. Nhiều tình huống trong số đó có thể tránh được nếu người giao dịch biết dừng lại kịp thời.

Biết khi nào nên từ bỏ là một kỹ năng quan trọng. Không phải chiến lược nào cũng sẽ thành công, và đôi khi việc nhận ra giới hạn của mình, thay đổi hoặc ngừng giao dịch, là cách tốt nhất để bảo toàn vốn và tránh tổn thất lớn hơn. Một nhà giao dịch thông minh không chỉ biết khi nào cần đầu tư mà còn phải biết khi nào cần rút lui.

Việc xây dựng một kế hoạch rõ ràng, trong đó dự phòng cả những tình huống xấu nhất, là điều cần thiết để tồn tại và phát triển trong lĩnh vực giao dịch thuật toán.

📌 Hãy xây dựng và kiểm thử chiến lược giao dịch phái sinh của bạn trên nền tảng QMTRADE trước khi sử dụng tiền thật để tránh những rủi ro không đáng có.

Trải nghiệm tính năng tại: QMTRADE