1. Giao dịch theo động lượng (Momentum Trading Strategies)

Chiến lược giao dịch theo động lượng (momentum trading) không chỉ là việc “đu theo xu hướng tăng” như nhiều nhà đầu tư cá nhân thường hiểu đơn giản. Trên thực tế, đây là một chiến lược mang tính định lượng cao, xuất phát từ quan sát rằng giá cổ phiếu có xu hướng tiếp tục di chuyển theo hướng của nó trong một khoảng thời gian nhất định, trước khi có sự đảo chiều rõ rệt. Để nhận diện động lượng, nhà đầu tư cần sử dụng các tiêu chí rõ ràng như: lọc các mã cổ phiếu đang giao dịch trong vùng 90–100% so với đỉnh 52 tuần, hoặc có tỷ suất sinh lợi cao nhất trong khung thời gian 3 tháng, 6 tháng, hay thậm chí 1 năm. Trong bối cảnh thị trường Việt Nam, nơi dòng tiền mang tính đầu cơ cao, các cổ phiếu tăng nóng thường có động lượng mạnh, đặc biệt là khi đi kèm các “câu chuyện” như thoái vốn, chia cổ tức lớn, hay kết quả kinh doanh vượt kỳ vọng. Tuy nhiên, điều quan trọng là cần xác định đúng điểm vào lệnh bằng các chỉ báo kỹ thuật như RSI, MACD, hoặc mô hình breakout kháng cự thay vì đơn thuần chạy theo giá.

Chiến lược động lượng dựa vào lợi nhuận doanh nghiệp và diễn biến giá

Một trong những nhánh nổi bật của chiến lược này là động lượng theo kết quả lợi nhuận (earnings momentum). Tại thị trường Việt Nam, nơi mức độ minh bạch thông tin còn hạn chế và việc cập nhật thông tin tài chính không đồng đều, hiện tượng thị trường phản ứng chậm với kết quả kinh doanh là khá phổ biến. Ví dụ, cổ phiếu của một doanh nghiệp có lãi quý II tăng 50% so với cùng kỳ, nhưng do báo cáo ra muộn, thị trường chỉ phản ánh vào giá sau vài tuần. Khi đó, nếu nhà đầu tư có thể phân tích, định giá và nắm bắt thông tin sớm, họ có thể đón đầu sóng tăng. Mặt khác, chiến lược động lượng theo giá (price momentum) lại tập trung vào hành vi thị trường – tức là khi thấy một cổ phiếu tăng đều đặn trong nhiều tuần và có thanh khoản cải thiện liên tục, nhà đầu tư giả định rằng xu hướng này sẽ tiếp diễn trong ngắn hạn, nhờ đó đặt lệnh mua và hưởng lợi từ xu hướng kéo dài.

2. Giao dịch theo sự kiện – Arbitrage mang tính tình huống (Event-Driven Arbitrage)

Giao dịch dựa vào sự kiện đặc biệt – khi giá chưa phản ánh đầy đủ thông tin

Chiến lược arbitrage dựa vào sự kiện (event-driven arbitrage) là một hướng đi đòi hỏi khả năng phân tích thông tin ở cấp độ chiến lược và nhanh nhạy với các động thái doanh nghiệp, đặc biệt là các sự kiện mang tính bất thường như thoái vốn nhà nước, hợp nhất – sáp nhập (M&A), phá sản, chia tách, hoặc chào bán riêng lẻ. Với đặc trưng của thị trường Việt Nam, những sự kiện như SCIC thoái vốn, ngân hàng bán cổ phần cho đối tác chiến lược, hoặc doanh nghiệp niêm yết tái cấu trúc hoạt động là những yếu tố tiềm ẩn cơ hội lớn. Các sự kiện này thường gây ra phản ứng chậm trễ trong giá cổ phiếu do nhà đầu tư nhỏ lẻ chưa tiếp cận kịp thông tin, hoặc phản ứng một cách cảm tính. Khi đó, nhà đầu tư chuyên nghiệp có thể thực hiện chiến lược "mua trước – bán sau" để tận dụng sự điều chỉnh giá sau công bố thông tin chính thức. Điều cốt lõi của chiến lược này là phải đánh giá đúng mức độ ảnh hưởng của sự kiện đến giá trị nội tại, và thực hiện phân tích định lượng hoặc mô hình hóa giả định lợi nhuận tương ứng với kịch bản sự kiện xảy ra.

3. Giao dịch chênh lệch giá thống kê (Statistical Arbitrage)

Chiến lược định lượng cao dựa trên thống kê và mô hình toán học

Statistical arbitrage là chiến lược không thể thiếu trong các quỹ định lượng và phòng giao dịch của tổ chức tài chính chuyên nghiệp. Tại Việt Nam, dù chiến lược này chưa phổ biến rộng rãi trong cộng đồng nhà đầu tư cá nhân, nhưng đang dần được quan tâm bởi các công ty chứng khoán lớn nhờ sự phát triển của hệ thống dữ liệu và mô hình toán học. Mô hình kinh điển nhất trong nhóm này là pairs trading – tức là tìm hai cổ phiếu có mối tương quan cao trong quá khứ và đặt cược vào sự hội tụ trở lại của giá nếu có sự lệch pha.

Ví dụ, hai cổ phiếu ngân hàng như MBB và TCB thường có hệ số tương quan cao. Khi TCB tăng mạnh còn MBB vẫn đi ngang, nhà đầu tư có thể bán TCB và mua MBB, kỳ vọng rằng giá hai mã sẽ quay về trạng thái cân bằng. Ngoài ra, các công cụ nâng cao như cointegration test, Kalman filter hay các mô hình học máy như clustering kết hợp PCA cũng đang được áp dụng để phát hiện các cặp cổ phiếu có hành vi đồng biến ẩn, không thể quan sát trực tiếp bằng mắt thường.

Tính trung lập với thị trường và vai trò quản trị rủi ro

Chiến lược này có ưu điểm là trung lập với xu hướng thị trường (beta-neutral), tức là nếu thị trường giảm mạnh hoặc tăng mạnh, danh mục không bị ảnh hưởng lớn vì bản chất là mua – bán cùng lúc hai tài sản có mức độ rủi ro hệ thống tương đồng. Rủi ro lớn nhất trong giao dịch arbitrage thống kê là mối tương quan bị phá vỡ trong dài hạn, do thay đổi cơ bản ở một trong hai doanh nghiệp. Vì vậy, nhà đầu tư không nên duy trì lệnh quá lâu và nên kiểm tra mô hình theo thời gian thực để cập nhật sai số. Một số dự án nghiên cứu tại Việt Nam hiện nay đang sử dụng công cụ machine learning để tối ưu các mô hình pairs trading, hoặc thử nghiệm chiến lược trên thị trường hợp đồng tương lai VN30 nhờ tính thanh khoản cao và spread hẹp.

4. Giao dịch tạo lập thị trường (Market Making Strategy)

Tạo lập thị trường – vai trò quan trọng nhưng còn bị bỏ ngỏ ở Việt Nam

Tạo lập thị trường (market making) là một cấu phần thiết yếu trong các thị trường tài chính phát triển, giúp duy trì thanh khoản và giảm biến động giá. Tuy nhiên, ở Việt Nam, khái niệm này chủ yếu tồn tại ở dạng sơ khai, chưa có hệ sinh thái rõ ràng để hỗ trợ các nhà tạo lập thực sự hoạt động hiệu quả. Một nhà tạo lập thị trường sẽ đồng thời niêm yết giá mua và bán cho cùng một mã cổ phiếu hoặc hợp đồng phái sinh, thu lợi từ chênh lệch giá bid – ask. Họ thường là các tổ chức lớn có hệ thống giao dịch tự động và khả năng phân phối rủi ro tức thời.

Ví dụ, nếu một công ty chứng khoán niêm yết giá mua cổ phiếu MWG ở mức 50.000 và giá bán ở mức 50.100, họ sẽ thu lợi nhuận 100 đồng mỗi cổ phiếu nếu lệnh mua và bán khớp đồng thời. Tuy nhiên, để làm được điều này, họ cần kiểm soát rủi ro tồn kho, biến động thị trường, và phải tối ưu hoá mô hình định giá nội tại trong thời gian thực.

Trong tương lai gần, khi sở giao dịch triển khai cơ chế giao dịch T+0 hoặc hợp đồng quyền chọn cổ phiếu, thì vai trò của các nhà tạo lập thị trường sẽ được thể chế hoá rõ ràng hơn. Các quỹ đầu cơ cá nhân nếu có công nghệ đủ mạnh và khả năng định giá tốt, cũng có thể đóng vai trò nhà tạo lập trên quy mô nhỏ, đặc biệt là trên các nền tảng giao dịch ngang hàng (P2P) hoặc hệ sinh thái tài chính số (fintech). Việc ứng dụng thuật toán AI vào định giá, giám sát biến động lệnh, và thiết lập chiến lược bid-ask tự động sẽ là chìa khóa để gia tăng hiệu quả trong vai trò tạo lập thanh khoản.

Hãy xây dựng và kiểm thử chiến lược giao dịch phái sinh của bạn trên nền tảng QMTRADE trước khi sử dụng tiền thật để tránh những rủi ro không đáng có.